Beslenme Nedir ve Canlılar Neden Beslenir?
Canlıların en önemli özelliklerinden biri beslenmedir. Beslenme çok kabaca vücuda dışarıdan sıvı ve katı maddelerin alınması işlemidir. Aynı motorlu taşıtların yakıt alması gibidir.
Ancak motorlu taşıtlar cansız varlıklar olduğundan, büyüme, gelişme, korunma gibi fonksiyonları olmadığından, dışarıdan sadece enerji sağlayan maddeler (elektrik, petrol bileşenleri, hidrojen yakıtı gibi) almak zorundadırlar.
Canlılar ise öncelikle büyümek, hücre ve dokularda onarım yapmak, canlılığı sürdürmek, savunma sistemini güçlü tutmak için dışarıdan organik ve inorganik maddeler olan yapı taşları almak zorundadır. Yani inşaatın betonu, demiri, tuğlası, harcı ve ağacı gibi maddeleri dışarıdan almak zorundadır. Fakat beraberinde de bu yapı taşlarını taşıyacak aracıların ve eylemlerin enerjisini de almak zorundadır. Hem yapı taşları hem de enerji maddelerini katı ve sıvı olarak almak zorundadır.
Sonuçta detaylı tanıma bakarsak, CANLILARIN HÜCRE, DOKU VE ORGAN GELİŞİMLERİ, ONARIMLARI VE KORUNMASI İLE NORMAL FONKSİYONLARINI VE ZORLU ŞARTLARA DAYANIMLARINI SAĞLAYACAK YAPI TAŞLARININ VE ENERJİ MADDELERİNİN SIVI VEYA KATI OLARAK ALINMASI İŞLEMİNE BESLENME DENİR.
Dolayısı ile beslenme sayesinde;
- Büyüme ve gelişme için gereken yapıtaşlarının sağlanması,
- Biyokimyasal reaksiyonlar için gereken minerallerin sağlanması,
- Hücrelerin yaşam ortamları için gereken sıvının sağlanması,
- Bu yapıtaşları, biyokimyasal eylemler ve sıvı ortamının birlikte hareketleri ve reaksiyonları için gereken enerji dışarıdan sağlanır.
İki maddede özetlersek beslenme; dışarıdan gerekli enerji ihtiyacını karşılamak ve molekülleri elde etmektir.
Canlıların Enerji İhtiyacı
Canlılarda gerçekleşen yapım (biyosentez) ve yıkım (parçalanma) tepkimelerinin tümüne metabolizma denir. Yapım olaylarında madde sentezi gerçekleşir. Örneğin; karbonhidrat, protein, yağ, nükleik asit sentezi vb. Yıkım olaylarında ise canlının ihtiyacı olan enerji karşılanır. Örneğin: oksijenli ve oksijensiz solunum, vücudun enerji yakıtı olan ATP’nin hidrolizi vb.
Canlıların metabolizması yaptığı işe, yaşa, kiloya vb. etkenlere göre değişir. Canlılara metabolik faaliyetler için gerekli olan enerjilerini hücresel solunum yoluyla karşılarlar.
Yaşamsal olayların devam etmesi enerji harcamakla mümkündür. Canlılar ihtiyacı olan enerjilerini, hücresel solunum adı verilen bir dizi kimyasal olay ile kendileri üretirler. Canlılarda gece gündüz gerçekleşen solunum olayının esas amacı hücre için gerekli enerjiyi sağlamaktır.
İşte bu ihtiyaçların karşılanması için canlılar beslenmek durumundadır. Besin ile alınan maddeler hücresel solunum ile enerjiye dönüştürülüp kullanılır.
Gerekli Moleküllerin Alınması
Canlılar yaşamlarını devam ettirmek için çeşitli moleküllere ihtiyaç duyarlar. Bunlar, proteinler, karbonhidratlar, yağ asitleri, mineraller ve vitaminler organik ve inorganik bileşenlerdir. Bu dışarıdan alınan ve yapısında Karbon (C), Hidrojen (H) ve Oksijeni (O) birlikte bulunduran organik moleküler ve bunların üçünü birlikte bulundurmayan inorganik bileşenlerdir. Organik bileşiklerin bir kısmı vücutta da üretilir ancak tamamı üretilemez. Hücre içi tepkimelerin gerçekleşmesi için enzimlere ihtiyaç vardır. Enzimler de proteinlerden oluşur ve vücut dokularında yapılırlar. Her canlı bütün proteinleri üretemediğinden bu proteinlerin bazılarını dışarıdan almak zorundadır.
İnsanlar olarak bizler beslenerek çeşitli proteinleri dışarıdan beslenme yoluyla alırız. Proteinler beslenmenin önemli bir adımıdır ancak tek faktör değildir. Düzenleyici olarak rol alan çeşitli vitaminler ve yağ asitlerinin de dışarıdan hazır olarak alınması gerekir. Bunu da beslenme yoluyla temin edebiliriz.
Su ve mineraller gibi önemli inorganik maddeler de besin yoluyla alınır. İnorganik madde üretimi vücutta imkânsız olduğu için bunları bütün canlılar dışarıdan alırlar. Bu hazır alınan inorganik maddeler vücut içinde hücre ve doku yapısına katma ve dönüştürme işlemine tabi olurlar.